nieuws uitgelicht
Vlees zonder dierenleed, dat lijkt een onvoorstelbaar idee. En toch ligt het binnen handbereik. Verschillende bedrijven wereldwijd houden zich bezig met de productie van kweekvlees, een vleessoort die niet gemaakt wordt van dieren, maar in een laboratorium. Maar wanneer ligt dit cultured meat dan in de supermarkten? Voor de ontwikkeling van kweekvlees is namelijk nog wel meer onderzoek nodig. Productie op grote schaal is op dit moment (maart 2019) nog niet haalbaar, maar het komt steeds dichterbij.
- Wat is kweekvlees?
- Wanneer is laboratoriumvlees verkrijgbaar voor de consument?
- Goedkeuring van de NVWA nodig
- In het lab gekweekte chorizo ligt in Nederlandse vriezers
- Bedrijven wereldwijd zijn bezig met de ontwikkeling van clean meat
- Kosten van kweekvlees zijn nog erg hoog
- Diervriendelijk vlees: goed alternatief om dierenleed te verminderen
- Plantaardig alternatief voor stamcellen
- Effect op het milieu
- Conclusie: kweekvlees lijkt voorlopig (2019) nog niet beschikbaar voor consumenten
Wat is kweekvlees?
Kweekvlees is vlees dat niet van een dier komt, maar uit een laboratorium. We noemen het ook wel in-vitrovlees, cultured meat of clean meat. Om dit laboratoriumvlees te kunnen kweken, worden wel stamcellen van levende dieren gebruikt. Deze worden in een kweekvloeistof geplaatst die suikers, vetten en aminozuren bevat. Hierdoor krijgen de stamcellen de kans om uit te groeien tot spiervezels en zich te vermeerderen. Doordat er veel minder dierenleed nodig is voor kweekvlees, lijkt dit in de toekomst een goed alternatief voor vlees te worden (maart 2019).
Wanneer is laboratoriumvlees verkrijgbaar voor de consument?
De techniek is er, maar het is lastig om te zeggen wanneer kweekvlees in de supermarkt zal liggen. Sommige bedrijven beweren rond 2020 al kweekvlees voor consumenten te kunnen maken, anderen geven aan dat het nog veel langer zal duren voordat de eerste laboratoriumhamburger in de schappen ligt. De techniek om kweekvlees te maken is bekend, maar er moet nog veel geïnvesteerd worden voordat grootschalige productie mogelijk is (maart 2019). Een ander probleem is de veiligheid. Voordat een product in de Europese Unie op de markt gebracht mag worden, moet de veiligheid ervan bewezen zijn.
Goedkeuring van de NVWA nodig
In Nederland moet kweekvlees de goedkeuring krijgen van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit voordat het verkocht mag worden. Volgens deze instelling valt kweekvlees in de categorie Novel Foods, wat betekent dat het product voor 15 mei 1997 niet als voedingsmiddel werd verkocht in Nederland. Om ervoor te zorgen dat alleen veilige voedingsmiddelen op de markt gebracht kunnen worden, moet er daarom uitgebreid onderzoek gedaan worden. Een product als kweekvlees mag verkocht worden als het:
- niet gevaarlijk is voor consumenten.
- niet misleidend is voor consumenten.
- minimaal net zoveel voedingsstoffen levert als het oorspronkelijke product.
In het lab gekweekte chorizo ligt in Nederlandse vriezers
Sciencemeuseum NEMO en horeca-ondernemer Paul Riteco kochten in 2018 kweekvlees. NEMO wilde de museumcollectie uitbreiden met de vooruitstrevende worst van eend (de eend in kwestie is zelfs nog in leven). Paul Riteco wilde ermee experimenteren in zijn restaurant. Beide partijen kregen echter van de NVWA te horen dat ze het niet mogen serveren zolang nog niet is vastgesteld of het aan de veiligheidsregels voldoet.
Bedrijven wereldwijd zijn bezig met de ontwikkeling van clean meat
Tientallen bedrijven over de hele wereld houden zich bezig met de ontwikkeling van clean meat. Ze hanteren vrijwel allemaal dezelfde techniek, maar zijn individueel op zoek naar een manier om kweekvlees op grote schaal te produceren en de kosten te drukken, zodat het beschikbaar wordt voor de consument. Onder andere organisaties in Nederland, Frankrijk, Israël, Duitsland en de Verenigde staten maken grote stappen.
Kosten van kweekvlees zijn nog erg hoog
In 2013 liep Nederland voor op het gebied van de ontwikkeling van cultured meat. Professor Mark Post presenteerde toen de eerste hamburger van kweekvlees. Deze kostte toen nog zo’n twee ton. Inmiddels zijn de kosten al aanzienlijk gedaald, Memphis Meats maakte in 2018 een gehaktbal van 975 euro. Dit is nog steeds niet betaalbaar voor de gemiddelde consument, maar het verschil met vijf jaar ervoor is gigantisch.
Diervriendelijk vlees: goed alternatief om dierenleed te verminderen
Voordat een biefstuk of kippenpoot op je bord ligt, moet er eerst een dier geslacht worden. Met kweekvlees hoeft dit niet meer. Het enige dierlijke aan kweekvlees is namelijk de stamcellen die als basis dienen. Dat betekent dat een heleboel dierenleed hiermee voorkomen kan worden. Denk bijvoorbeeld aan vleeskuikens die opgesloten zitten in kleine hokjes, runderen in megastallen die hun hele leven binnen doorbrengen en varkens die vetgemest worden. Kweekvlees kan dat op termijn oplossen.
Plantaardig alternatief voor stamcellen
In kweekvlees zit nog altijd een dierlijk stukje: de stamcellen (maart 2019). De meeste bedrijven gebruiken hier vaak foetaal kalfsserum voor. Het foetale bloed wordt afgenomen door een naald in de foetus te steken en het bloed eruit te pompen. Ook hiervoor wordt een diervriendelijker oplossing gezocht. Er bestaat volgens Mosa Meat namelijk een plantaardig alternatief. Dit moet echter verder ontwikkeld worden voordat er daadwerkelijk kweekvlees mee gemaakt kan worden.
Effect op het milieu
In 2011 deed H. Tuomisto van de universiteit van Oxford onderzoek naar de impact die de productie van kweekvlees zou hebben op het milieu. Dit onderzoek suggereerde dat kweekvlees ten opzichte van conventioneel vlees veel minder impact heeft op het milieu. Zo is er bij de productie van cultured meat bijvoorbeeld (naar schatting):
- 45% minder energie nodig
- 96% minder water nodig
- 99% minder landbouwgrond nodig
Uit een ander onderzoek van de University of Oxford in 2019 bleek echter dat de productie van kweekvlees mogelijk meer energie kost dan de productie van conventioneel vlees. Dit onderzoek werd 8 jaar na het eerder genoemde onderzoek van de universiteit van Oxford uitgevoerd. De resultaten komen voort uit onder meer een literatuuronderzoek gebaseerd op recent gepubliceerde onderzoeken. De daadwerkelijke productie van clean meat zal moeten uitwijzen wat de realiteit is. Bovendien is het wegvallen van de bijproducten een negatief gevolg. Leer, make-up en geneesmiddelen moeten dan op een andere manier gemaakt worden die mogelijk een grotere impact heeft op het milieu.
Conclusie: kweekvlees lijkt voorlopig (2019) nog niet beschikbaar voor consumenten
Aangezien er nog veel onderzoek gedaan moet worden voordat de veiligheid van kweekvlees is vastgesteld, lijkt het voorlopig nog niet op de markt te komen (maart 2019). Ook de behoefte aan grote investeringen voordat het product betaalbaar is, speelt hierbij een grote rol. Wel is duidelijk dat er in de nabije toekomst veel ontwikkelingen zullen zijn op het gebied van kweekvlees.